فروریختن پلاسکو فیلمی بیش نبود فقط خواستند مرگ هاشمی رفسنجانی را از یاد ببرند

چطور حادثه پلاسکو را تکرار نکنیمحق نشر عکسTASNIM Image caption آتشی که پنج‌شنبه صبح در ساختمان پلاسکو تهران شعله‌ور شد آتشی که پنج‌شنبه صبح (۳۰ دی) در ساختمان پلاسکو تهران شعله‌ور شد، چند روز است که می‌سوزد. آن طور که مسئولان سازمان آتش‌نشانی گزارش داده‌اند حادثه از حدود ساعت هشت صبح آن روز آغاز شد. اما بعد از آنکه گمان می‌رفت آتش مهار شده، شعله‌ها دوباره زبانه کشیدند تا سرانجام حدود ساعت یازده و نیم صبح، ساختمان در مقابل دوربین پخش زنده تلویزیون و ده‌ها نفر از مردم و کاسب‌هایی که ناباورانه به آن می‌نگریستند، فرو ریخت. به نظر می‌رسد طولانی شدن آتش سوزی و وجود مقادیر زیادی پارچه و مواد قابل اشتعال، باعث گرم شدن بیش از حد سازه فلزی و رسیدن آن به دمای بحرانی شده است. به این ترتیب سازه دیگر قادر نبوده تا در برابر باری که بر آن وارد می‌شده، مقاومت کند. به این ترتیب پلاسکو، ساختمانی که زمانی بلندمرتبه به شمار می‌رفت و نماد تجدد بود، نقش زمین شد و جان شهروندان و آتش نشان‌ها را گرفت و میلیاردها تومان سرمایه دود شد. ساعاتی بعد از این حادثه مطرح شد که سازمان آتش نشانی بارها به مسئولان ساختمان پلاسکو هشدار و اخطار داده بوده، اما به این اخطارها توجه نشده بوده. اما اگر قرار بود این اخطارها جدی گرفته شود و اقدامی عملی و گامی در ایمن سازی ساختمان برداشته شود، چه گزینه‌هایی وجود داشت و اصلا بر اساس قوانین خود سازمان آتش‌نشانی ساختمان‌های فلزی را چگونه باید ایمن کرد؟ +آتش‌نشانان پلاسکو؛ آن که جانش را سوخت +پلاسکو؛ آوار 'سیاسی' یک فاجعه +پلاسکو؛ یک حادثه و چند ابهام چطور حادثه پلاسکو را تکرار نکنیمحق نشر عکسTASNIM Image caption یکی از مهم‌ترین، کارآمد‌ترین و کم هزینه‌ترین راه‌ها برای به حداقل رساندن تلفات انسانی در آتش سوزی‍‌ها به خصوص آتش سوزی‌های ساختمان‌های بلند مرتبه، آموزش ساکنان آن است آموزش ساکنان یکی از مهم‌ترین، کارآمد‌ترین و کم هزینه‌ترین راه‌ها برای به حداقل رساندن تلفات انسانی در آتش سوزی‌ها به خصوص آتش سوزی‌های ساختمان‌های بلند مرتبه، آموزش ساکنان آن است. این آموزش چند بخش مختلف دارد. یکی از آنها برگزاری مانورهای مرتب آمادگی برای آتش سوزی است. این مانورها امکان آزمایش سیستم‌های هشدار حریق را فراهم می‌کند. بخش دیگر، برگزاری کلاس‌های دوره‌ای برای سکنه و کارکنان هر ساختمان که راه‌های خروج اضطراری، محل استقرار کپسول‌های آتش‌نشانی و اهمیت واکنش سریع به آژیر خطر آموزش می‌دهد. امین خسرو شاهی، عکاس خبرگزاری ایسنا که تا دقایقی قبل از ریزش، در ساختمان پلاسکو حضور داشته است، گفته: "دقایقی پیش از فرو ریختن ساختمان در طبقه‌ی ششم به‌همراه برخی از آتش‌نشان‌ها حضور داشتم؛ اما بعد از لحظاتی، صدای شکستن شیشه‌ها بلند شد و آتش‌نشان‌ها اعلام کردند که ساختمان را ترک کنیم. با این حال، زمانی که از ساختمان خارج می‌شدم، افراد زیادی از صاحبان مغازه‌ها در ساختمان حضور داشتند که یا به دنبال مدارکشان بودند، یا هنوز عمق این فاجعه را درک نکرده بودند." چطور حادثه پلاسکو را تکرار نکنیمحق نشر عکسGETTY IMAGES Image caption برای مقاوم سازی چنین ساختمان قدیمی معمولا گروهی از مهندسین پس از بازدید از ساختمان و مطالعه اسناد مربوط طرحی را تنظیم می‌کنند که با عمر سازه و موقعیت و ویژگی‌های ساختمان هماهنگی داشته باشد سیستم اطفای حریق در پیشگفتار مقررات سازمان آتش‌نشانی درباره مقاوم سازی سازه‌های فولادی از اهمیت سیستم اطفا حریق گفته می‌شود. صابر پیربرناش، کارشناس ارشد سازمان نظام مهندسی گفته که ساختمان پلاسکو به سیستم اطفای حریق مجهز نبوده است. سازمان آتش‌نشانی شهر تهران مقررات تدوین‌شده‌ای در این‌باره دارد. به طور مثال درباره وجود کپسول‌های آتش‌نشانی در محیط‌‌‌ های تجاری گفته شده که، هر واحد تجاری زیر ۱۰۰ متر موظف به نصب یک خاموش کننده شش کیلوگرمی است. همچنین در بخش چهار این آیین نامه ذکر شده که تمامی قسمت‌های ساختمان‌های تجاری باید به طور کامل زیر پوشش شبکه بارنده قرار گیرد. گرچه به گفته مهندسین نصب یا توسعه چنین سیستمی در ساختمان‌های قدیمی پروژه‌ی دشواری است، اما این کار در بسیاری از کشورها انجام می‌شود و سیستم‌های قدیمی هم بر اساس استاندارهای جدید به روز می‌شوند. بر اساس مطالعات انجمن سازه‌های فلزی در آمریکا (ای آی اس سی) شبکه‌های بارنده اگر درست تعمیر و نگهداری شوند می‌توانند نقش به سزایی در مهار آتش سوزی‌ها داشته باشند. در مقررات انجمن ملی ایمنی آمریکا "ان اف پی ای" این دستور العمل‌ها به طور جزئی‌تر هم بیان شده است. بر اساس مقررات انجمن ملی ایمنی در برابر آتش، سیستم اطفا حریق ساختمان‌های بلندمرتبه باید به بلندگو مجهز باشد تا امکان صدور دستورالعمل‌های مناسب توسط افراد متخصص در زمان تخلیه ساختمان فراهم باشد. اینها تنها بخشی از آنچه است که در زمینه سیستم‌های اطفا حریق می‌توان انجام داد و فهرست بلند بالای تجهیزات و مقررات به همین جا ختم نمی‌شود. چطور حادثه پلاسکو را تکرار نکنیمحق نشر عکسTASNIM Image caption براساس مقررات سازمان آتش‌نشانی در ایران هم برای ساختمان‌های نو ساز فولادی می‌توان مثلا از تخته‌های گچی اطراف ستون‌ها و سقف و .. استفاده کرد ایمن‌ سازی سازه برای به حداکثر رساندن زمان مقاومت ساختمان‌های فولادی نوساز در برابر آتش سوزی از روش‌های متفاوتی استفاده می‌شود. به طور مثال در آمریکا و بعضی پروژه‌ها در بریتانیا با افشانه‌های ضد حریق سطح فلز را می‌پوشانند. در مواردی هم از عایق‌های حرارتی استفاده می‌شود تا در صورت وقوع آتش سوزی، زمان انتقال گرما به فلز طولانی‌تر بشود. براساس مقررات سازمان آتش‌نشانی در ایران هم برای ساختمان‌های نو ساز فولادی می‌توان مثلا از تخته‌های گچی اطراف ستون‌ها و سقف و... استفاده کرد. اما ساخت ساختمان پلاسکو در سال ۱۳۳۹ آغاز شد؛ زمانی که بسیاری از مقررات ایمنی و آتش‌نشانی در ایران به طور کامل تنظیم نشده بود. در مقررات ملی ساختمان که آخرین بار سال ۱۳۹۲ ویرایش شده همچنان جای آیین‌نامه‌ای درباره حافظت از ساختمان‌های قدیمی در برابر آتش سوزی خالی است. در مقررات ملی ساختمان که وزرات راه و شهرسازی منتشر کرده گفته شده که این مقررات تنها برای ساختمان‌هایی است که از این پس ساخته می‌شوند و تدوین آیین‌نامه‌ای برای ساختمان‌های قدیمی به آینده موکول شده است. درآن تنها گفته شده در صورت لزوم به اجرای ضوابط ایمنی می‌توان در مورد این دسته از ساختمان‌ها به دستورالعمل‌های بین‌المللی مراجعه کرد. برای مقاوم‌سازی چنین ساختمان قدیمی معمولا گروهی از مهندسین پس از بازدید از ساختمان و مطالعه اسناد مربوط طرحی را تنظیم می‌کنند که با عمر سازه و موقعیت و ویژگی‌های ساختمان هماهنگی داشته باشد. معمولا کاری زمان‌بر و پرخرج محسوب می‌شود و به همین دلیل خیلی از مالکان از آن طفره می‌روند یا از عهده آن بر نمی‌آیند. ایمن‌سازی ساختمان می‌تواند شامل بخش‌های مختلفی از جمله ستون‌ها، تیرهای اصلی، دیوارها و غیره باشد و حتی در موارد تغییر سیستم تهویه هوا، برای جلوگیری از انتشار دود و حرارت به بقیه قسمت‌های ساختمان را هم در بر می‌گیرد. در کشورهای مختلف وقوع حوادث و آتش سوزی‌های مرگبار، بازنگری و بازنویسی قوانین و مقررات را به دنبال داشته است. به طور مثال در وب سایت انجمن سازه‌های فلزی آمریکا آمده که حوادث یازده سپتامبر و حمله به برج‌های دوقلو باعث بازنگری در بخشی از قوانین مربوط به سازه‌های فلزی شده است. ریزش ساختمان پلاسکو هم شبیه برج‌های تجارت جهانی بود و حتی بعضی روزنامه‌ها تیترهایی با همین مضمون نوشتند. اما ساختمان‌هایی مثل پلاسکو در تهران و حتی در همان خیابان جمهوری کم نیست و مهندسان و معماران امیدوارند چنین حوادثی باعث اجرای جدی تر قوانین فعلی و بازنگری‌های کارشناسی برای نجات جان شهروندان در آینده شود.